Blog #7: Interview met de Autoriteit Consument & Markt

Blog #7: Interview met de Autoriteit Consument & Markt

Dit Statigblog wordt verzorgd door Sebastiaan Knoop, masterstudent Staats- en Bestuursrecht en redactielid van de Statig. Hij schrijft voor de Statig een artikel hoe de ACM als toezichthoudende instantie tegen de veranderingen aankijkt in de steeds veranderende wereld met een 24-uurs economie. Hij praat hierover met Joost de Zwet, werkzaam als strateeg op het gebied van mededinging en internationale samenwerking bij de ACM.

Met hartelijke groet,

Lotje Cuperus
h.t. Fiscus
Bestuur XXXIV

Door: Sebastiaan Knoop

Interview met de Autoriteit Consument & Markt

Wij leven in een steeds veranderende wereld, met een 24-uurs economie die nooit lijkt te stoppen. Grote digitale bedrijven zien hun kansen liggen en ondersteunen het dagelijkse leven van miljoenen klanten met de nieuwste innovaties. Toch zal er ook gekeken moeten worden naar eventuele ongunstige gevolgen. Grote veranderingen binnen markten kunnen immers ongetwijfeld grote veranderingen teweeg brengen voor de consumenten op deze markten. Hoe wordt door de toezichthoudende instantie tegen deze veranderingen aangekeken? Hoe wordt een balans getroffen tussen de kansen en de risico’s? Ik praat hierover met Joost de Zwet, strateeg bij de ACM. Hierna volgt allereerst een korte beschrijving van de ACM en een korte achtergrond van Joost van Zwet.

De ACM

De Autoriteit Consument en Markt (ACM) houdt zich bezig met het bevorderen van het economisch welzijn van consumenten en controleert of op markten eerlijk wordt geconcurreerd. Daarnaast laat de ACM markten werken door energie-, telecom-, vervoer- en postmarkten te reguleren om de betaalbaarheid, kwaliteit, continuïteit en toegankelijkheid op deze markten te beschermen.Ook de zorgmarkt wordt steeds meer onderworpen aan toezicht van de ACM.   

De ACM is een samensmelting tussen drie toezichthouders op verschillende, maar toch overlappende sectoren. Deze toezichthouders zijn de voormalige Nederlandse Mededingingsautoriteit, de Consumentenautoriteit en de Onafhankelijke Post en Telecommunicatie Autoriteit. De bevoegdheden van de ACM zijn opgenomen in de Awb en in de Instellingswet Autoriteit Consument en Markt.[1]De ACM is een zelfstandig bestuursorgaan en politieke verantwoordelijkheid van dit orgaan wordt gedragen door het Ministerie van Economische Zaken. De besluiten die de ACM neemt, worden uitvoerig getoetst op economische en juridische houdbaarheid door verschillende afdelingen.[2]

Joost van Zwet 

Joost van Zwet heeft een economische achtergrond en was al werkzaam bij de toezichthouder toen deze nog de Nederlandse Mededingingsautoriteit heette (de NMa).[3]Volgens Joost van Zwet, werkten er binnen de NMa traditioneel veel economen en juristen. Van Zwet: ‘De verdeling was ongeveer 50/50. Tegenwoordig werken er ook veel mensen met een andere achtergrond bij de ACM. Zo zijn er mensen met een technische achtergrond of in de sociale wetenschappen. omdat ook deze invalshoeken nodig zijn om een onderzoek volledig te maken. Bovendien maakt de veelvoud aan verschillende perspectieven dat de besluiten die uiteindelijk genomen worden, breder worden gedragen.’

Op dit moment is de heer van Zwet werkzaam als strateeg op het gebied van mededinging en internationale samenwerking bij de ACM, bij de afdeling Bestuur, Beleid en Communicatie. Hij kijkt naar het beleid van de ACM en adviseert het bestuur over strategische vraagstukken. Ook reist hij naar internationale bijeenkomsten om ervaringen met toezicht uit te wisselen, de visie van de ACM te delen op actuele thema’s en om op internationaal niveau te spreken over internationale ontwikkelingen. Een belangrijk netwerk waarbinnen dit gebeurt isthe International Competition Network (ICN).[4]

Uitdagingen

Zoals in de inleiding is aangegeven, wordt er binnen het mededingingsrecht breed gekeken naar de technologische ontwikkelingen op het digitale gebied. Ook binnen Europa is hier veel aandacht voor, zoals bijvoorbeeld onlangs is uitgedragen door Eurocommissaris Vestager.[5]Digitale markten liggen al geruime tijd onder een vergrootglas. Dit blijkt des te meer uit het feit dat de hoogste boete die de Europese Commissie ooit heeft opgelegd, een boete van 4,34 miljard euro, opgelegd is aan een bedrijf werkzaam op de digitale markt: Google.[6]Ook volgens de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, zijn de digitale uitdagingen een belangrijk focuspunt.[7]Ook met bijvoorbeeld het opstellen van een Geoblocking-Richtlijn geeft de Europese Unie aan dat er veel aandacht is voor consumenten die zich op de digitale markt begeven. 

Al deze aandacht voor digitale bedrijven komt doordat deze bedrijven in korte tijd een explosieve groei hebben doorgemaakt en hierdoor in één klap marktleider zijn geworden. Traditioneel liggen monopolies en marktleider posities gevoelig, aangezien deze spelers zoveel macht binnen een markt hebben dat zij deze machtpositie kunnen gaan misbruiken. Van Zwet: ‘Uiteraard moet ook daadwerkelijk misbruik zijn bewezen voordat een boete kan worden opgelegd, maar de unieke kenmerken van digitale markten kunnen wel aanleiding zijn voor verdergaand onderzoek en eventueel toezicht. Wij zien op internationale conferenties dat er veel vraag naar oplossingen bestaat hoe men het beste toezicht kan houden op de digitale economie.’

Ook de energietransitie is een belangrijk focuspunt voor de ACM, omdat veel werk van de ACM raakt aan ontwikkelingen op de energiemarkt. Volgens Joost van Zwet zijn er signalen van misleiding op deze markt: ‘Greenwashing is hierbij voor de consumenten met name een probleem, aangezien het foutief labelen een vorm van misleiding kan zijn.’ Greenwashing is het duurzamer doen voorkomen van producten dan dat deze daadwerkelijk zijn.Ook kan de ACM helpen bij de verduurzaming, doordat het betere informatie kan geven over duurzaamheidsafspraken tussen bedrijven. Joost van Zwet: ‘Waar men de ACM in het verleden vooral zag als de boeman doordat het in sommige gevallen afspraken tussen concurrenten tegenhield vanwege de economische nadelen voor consumenten, willen wij nu vaker aan bedrijven laten zien hoe duurzaamheidsafspraken wel mogelijk zijn.’ 

Vertrouwen 

Het uitgangspunt van de toekomstige rol van de ACM wordt uitgedragen door de voorzitter, Martijn Snoep.[8]Het beginpunt hierbij is het bijdragen aan het vertrouwen van de consument, op verschillende vlakken. Het huidige gebrek aan vertrouwen is vooral het gevolg van het feit dat de marktwerking in sommige sectoren niet altijd vanzelfsprekend goed verloopt, zoals binnen de zorgsector. Bovendien zijn de voordelen ook niet altijd duidelijk en meteen zichtbaar. De ACM kan bijdragen aan het vertrouwen van mensen in bedrijven, marktwerking en concurrentie door uit te leggen hoe de regels werken, wat is toegestaan en wat niet, en door in te grijpen waar de markt uit balans dreigt te raken. 

De digitale uitdagingen staan hoog op de agenda van de ACM.[9]Ditbeaamt ook Joost van Zwet: ‘Digitale uitdagingen vereisen een toezichthouder die zich flexibel kan opstellen en snel kan meebewegen met de snelle veranderingen binnen digitale markten’. Onlangs publiceerde de ACM een position paperover dit onderwerp.[10]Hierin stond een oproep aan de politiek om de toezichthouder een instrument te bieden wat eerder ingezet kan worden dan de reeds bestaande remedies, zoals een bestuurlijke boete.

De meeste van de  bestaande remedies maken een grote inbreuk op the freedom to conduct a business uit artikel 16 Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, bijvoorbeeld door een rechtstreeks verbod op te leggen. Het ex ante-instrument is, zoals het op dit moment wordt voorgesteld, vooral bedoeld als een minder zwaar drukmiddel, die al voor alle andere remedies kan worden opgelegd. Deze remedie kan bijvoorbeeld de vorm krijgen van een onderlinge afspraak. Deze afspraak kan vervolgens functioneren als een makkelijk bewijsbare basis voor zwaardere remedies, mocht de betrokken onderneming zich niet aan deze afspraak houden. Hierdoor kan dit instrument preventief worden ingezet.

Het instrument kan het beste in samenwerking met de Europese Commissie worden vormgegeven. Uiteraard is hier een grote mate van voorzichtigheid geboden en zal het nog niet de sancties dragen onder een uiteindelijke, eventuele boete op grond van artikel 101 of 102 Verdrag over de Werking van de Europese Unie. De toegevoegde waarde van het instrument is te vinden in de preventieve en snellere werking, waardoor een grote boete achteraf niet meer nodig zal zijn. Joost van Zwet noemt de voordelen als volgt: ‘Dit instrument zal de consument veel leed besparen en vergroot ook de effectiviteit van de ACM, doordat een indringender toezicht op de bedrijven kan plaatsvinden en eventuele overtredingen eerder opgemerkt zullen worden.’ 

Ook legt de ACM binnen de digitale markt een focus op online misleiding en op toegang van digitale omgevingen en markten voor kleinere spelers, omdat dit problemen uit de samenleving zijn waar veel meldingen over zijn.[11]Door deze problemen aan te pakken, vergroot de ACM het draagvlak van de samenleving voor markten. 

Het mededingingsrecht en consumentenrecht bieden daarom een interessant gebied om rechtswetenschappelijk onderzoek naar te doen, omdat dit een rechtsgebied is dat een duidelijke ontwikkeling doormaakt. Joost van Zwet sluit af: ‘Traditioneel is het een rechtsgebied dat veelal een juridische basis heeft, en veel besluiten zijn onderbouwd met een economische analyse. Tegenwoordig zien wij dat er meer stemmen opkomen voor maatschappelijke oplossingen, zij het dat dit ook nog altijd binnen economische en wettelijke kaders dient te gebeuren.’ Dit sluit aan bij het beeld van bestuursorganen als een responsief orgaan, die open staan voor maatschappelijke ontwikkelingen dit in hun taak betrekken om zo de burger het beste te kunnen bedienen.[12]  

Mocht je dit dusdanig interessant vinden dat je een meewerk- of afstudeerstage zou willen doen, houd dan de website van de ACM in de gaten voor de actuele vacatures. Stuur bij interesse een CV en brief naar recruitment@acm.nl.

[1]Te raadplegen via: https://wetten.overheid.nl/BWBR0033043/2019-01-01

[2]Zie voor een organogram: https://www.acm.nl/nl/organisatie/onze-organisatie/organogram

[3]Zie voor een profielschets: https://www.linkedin.com/in/joost-van-zwet-2620172/

[4]Zie voor actualiteiten: https://www.internationalcompetitionnetwork.org/

[5]Zie voor een videofragment: https://www.bloomberg.com/news/videos/2019-07-17/eu-s-vestager-keeps-the-pressure-on-big-tech-video

[6]Persbericht van de Europese Commissie: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/IP_18_4581

[7]Zie voor haar beleidsplannen: https://www.europa-nu.nl/id/vl1sj025kdor/programma_commissie_von_der_leyen

[8]Zie voor bijvoorbeeld een toespraak van Martijn Snoep over dit onderwerp: https://www.acm.nl/nl/publicaties/speech-martijn-snoep-over-toezicht-de-digitale-economie

[9]Te raadplegen via: https://www.acm.nl/nl/organisatie/missie-en-strategie/onze-agenda/acm-agenda-2020-2021

[10]Position paperte raadplegen via: https://www.acm.nl/nl/publicaties/positionpaper-acm-over-marktdominantie-van-grote-tech-bedrijven

[11]Zie: https://www.acm.nl/nl/publicaties/acm-stelt-grenzen-aan-online-misleiding

[12]P. Nonet & P. Selznick, Law and Society in Transition: Toward Responsive Law, New

York: Harper & Row 1978.