Blog #6: De vrouw uit de onverwachte hoek
Dit Statigblog wordt verzorgd door Sebastiaan Knoop, masterstudent Staats- en Bestuursrecht en redactielid van de Statig. Hij schrijft voor de Statig een artikel over de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie, Von der Leyen.
Met hartelijke groet,
Lotje Cuperus
h.t. Fiscus
Bestuur XXXIV
Door: Sebastiaan Knoop
De vrouw uit de onverwachte hoek
Vrijwel iedereen kent de naam Juncker. De Voorzitter van de Europese Commissie zal binnenkort worden opgevolgd door de veel minder bekende Ursula von der Leyen. Zij zal de eerste vrouwelijke Commissievoorzitter worden. Tevens is zij de eerste president die geen premier is geweest alvorens president van de Europese Commissie te worden. Wie is zij eigenlijk?
Familieleven en loopbaan
Ursula von der Leyen is geboren in – waar kan het ook anders?- Brussel.[1]Als kind van een invloedrijke politicus in de toen nog het Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, groeide zij op met alles wat zij zich kon wensen en gaf zij blijk van een erg ambitieuze instelling.[2]Anders dan haar uiteindelijk baan doet vermoeden, studeerde zij af als arts. Wel deed zij veel werk voor de samenleving naast haar baan. Zo was zij docent en al vroeg werkzaam in een vrouwenkliniek. Pas vele jaren later schreef zij zich in als Duitse politicus, waar zij lid werd van dezelfde partij als haar vader, het Christlich Demokratische Union Deutschlands(CDU). Hier groeide zij flink door en werd in 2009 minister van Gezin en Jeugd, Arbeid en Sociale Zaken. Het is al vroeg in haar leven duidelijk dat de positie van vrouwen en de christelijke waarden belangrijke drijfveren voor haar zijn. Tijdens haar periode bij de conservatieve partij weet zij sociaalchristelijke onderwerpen op de agenda te zetten en plannen hiervoor daadwerkelijk uit te voeren. Voor von der Leyen is gelijkheid voor vrouwen een van de belangrijkste agendapunten. Door haar revolutionaire en progressieve houding werd zij bekend maar ook geducht.
Censuur
Een opvallend moment in haar carrière die deze dubbele reputatie extra duidelijk maakt is het gevolg van een wisselwerking tussen Rammstein en de sociale Ministerpost. Tijdens haar ambtsperiode als Minister verbood zij namelijk een lied van Rammstein.[3]Het nummer bevatte volgens haar verwijzing naar sadomasochisme en diende derhalve verboden te worden. Dit feit sluit aan bij haar christelijke waarden, maar leverde haar in Duitsland de spottende bijnaam ‘Censursula’ op. Gevolg hiervan was dat zij weliswaar sterk opkwam voor een bepaald belang, maar dat de reactie uit de samenleving was om zich te organiseren in verschillende groepen: een groep vóór haar en een groep tégen haar.
Achtergrond bij Defensie
In 2013 werd Ursula von der Leyen Minister van Defensie. Minister van Defensie staat in de meeste lidstaten bekend als een moeilijke ministerpost, gelet op de sterke hiërarchische en traditionele structuur.[4]Von der Leyen trachtte in dit ministerie te controleren via een kleine groep van afgevaardigden. In publieke optredens liet zij zich kritisch en afstandelijk uit over haar eigen defensiepersoneel.[5]Deze afstandelijke werkwijze en houding werd haar niet in dank afgenomen door het defensiepersoneel en door de Duitse politiek.
Haar bewind over het Duitse defensieapparaat wordt door haar Duitse collega’s achteraf, maar ook al tijdens haar ambtsperiode, beschouwd als een nederlaag.[6]Haar pogingen om het Duitse leger te emanciperen door de toetreding van vrouwen en homoseksuelen toe te laten zijn gestrand.[7]Daarnaast toont de Commissaris van Defensie aan in zijn jaarverslag onder meer dat de troepen onvoldoende zijn bevoorraad en dat het Defensieapparaat onvoldoende in staat van gereedheid is gebracht.[8]Hoge kosten voor het repareren van een oorlogsschip worden haar ook toegerekend.[9]Ook hier werd haar objectieve manier van besturen en drang tot vernieuwing beantwoord met een tegengeluid en fronsende wenkbrauwen. De Duitse strijdmacht staat niet te wachten op vernieuwing, maar op een sterke machtspositie op het internationale toneel, zoals bij de NAVO.[10]Volgens de strijdkrachten is haar aanpak te zachtaardig.
Haar ambtsperiode is afgesloten met een corruptieonderzoek naar aanbestedingen van het Ministerie van Defensie aan externe adviseurs.[11]De klacht houdt in dat de regels voor een openbare aanbesteding niet zijn gevolgd. De focus van het onderzoek bevindt zich niet op haar, maar op haar directe collega’s. Desondanks is het voor haar allesbehalve gunstig. Het onderzoek is momenteel nog niet geconcludeerd.
Toekomstplannen
In haar plannen ter voorbereiding van haar positie als Commissievoorzitter heeft zij enkele ambitieuze plannen neergelegd, die zij zal proberen uit te voeren in haar eerste honderd dagen van haar ambtsperiode. Zo zal zij zich bezig houden met betere man-vrouw verhoudingen, met klimaatdoelstellingen via een wettelijk bindende European Green Deal, met het verbeteren van sociaaleconomische aspecten van de Unie en met het versterken van de digital single market.[12]
Op het wereldtoneel neemt von der Leyen een stevige positie in op het gebied van Defensie tegenover andere wereldleiders. Zo heeft zij zich tegenover Trump afkeurend uitgelaten over de noodzaak om het Duitse NAVO-budget gelijk te stellen aan de 2%-norm en heeft zij een sterke houding aangenomen tegenover Macron over de noodzaak van de NAVO.[13]Ook uitte zij kritiek tegenover Frankrijk over het tegenhouden van de toetredingsgesprekken tot de Europese Unie met Noord-Macedonië en Albanië. Overigens deelde Frankrijk deze positie met Nederland, als enige lidstaten tegen deze uitbreiding.
Met haar aankomende positie als voorzitter van de Europese Commissie in het vooruitzicht, heeft zij zich recent sterk gemaakt voor een grotere Europese legermacht.[14]
Von der Leyen heeft de sterke houding echter niet in alle situaties vast weten te houden. Zo wilde zij haar progressieve beloftes meteen bewerkstelligen door een gelijke man-vrouw verhouding binnen de aankomende Commissie mogelijk te maken. Deze belofte heeft zij echter niet waar kunnen maken, doordat enkele kandidaat-commissarissen werden afgewezen door het Europese parlement.[15]
Een recenter voorbeeld van het terugtrekken van beloften door von der Leyen is te vinden in de aanstelling van een Commissaris om de Europese manier van Leven te beschermen. Dit leidde tot ongenoegen van onder meer de huidige Commissievoorzitter Juncker, die het woord ‘beschermen’ te conservatief vond klinken.[16]Ook in deze situatie nam von der Leyen een sterke positie in, door stevig vast te houden aan de originele benaming. Later is zij echter teruggekomen van haar stellingname door het woord te veranderen naar ‘promoten’.[17]Zij lijkt zich ook hier neer te leggen bij een compromis, ook al had zij zich eerder fel uitgelaten over een bepaald standpunt.
Slotoverwegingen
Het beeld wat opdoemt van von der Leyen, is het beeld van een sterke koele vrouw, onkreukbaar voor kritiek. Desondanks bevindt zij zich in een ietwat wankele positie, geplaagd door allerlei controverse, belangenverstrengelingen en torenhoge ambities.
Hoe Europa onder haar bewind zal veranderen, zal vanaf 1 december 2019 duidelijker worden als zij en haar commissarissen officieel in dienst treden. Wel is nu al duidelijk dat zij er alles aan moet doen om de stortvloed van kritiek te weren en om een compromis te vinden tussen haar voorstanders en haar tegenstanders. Gelet op de sterk gepolariseerde aard van de Europese Unie op dit moment[18], zal dat nog een hele opgave worden.
Dit artikel is geschreven door Sebastiaan Knoop. Wil je reageren, iets toevoegen of staan er onjuistheden in het artikel? Laat het dan graag weten via: bestuur@studieverenigingpoliteia.nl.
[1]europa-nu.nl/id/vkzv9nosjbom/u_g_ursula_von_der_leyen
[2]A. Maier, Goed is wat nuttig is, De Groene Amsterdammer oktober 2019, nr. 43, te raadplegen via: groene.nl/artikel/goed-is-wat-nuttig-is
[3]K. Bowen, Rammstein’s new album lands on German index of restricted media, DW 12 november 2019, te raadplegen via:
dw.com/en/rammsteins-new-album-lands-on-german-index-of-restricted-media/a-4887583
[4]A. Elshout, Wie is Von der Leyen, die haar vastgelopen carrière reanimeert met een van de machtigste functies van Brussel?, Volkskrant 2 juli 2019, te raadplegen via:
[5]M. de Galan, Beoogd EU-topvrouw Von der Leyen: gerespecteerd maar niet geliefd, NOS 15 juli 2019, te raadplegen via:
[6]M. Karnitschnig, The inconvenient truth about Ursula von der Leyen, POLITICO 7 februari 2019, te raadplegen via:
politico.eu/article/ursula-von-der-leyen-biography-career-inconvenient-truth/
[7]M. de Galan, Beoogd EU-topvrouw Von der Leyen: gerespecteerd maar niet geliefd, NOS 15 juli 2019, te raadplegen via:
[8]Hans-Peter Bartels,Unterrichtung durch den Wehrbeauftragten Jahresbericht 2018 (Jaarverslag Duitse minsiterie van Defensie), 29 januari 2019, te raadplegen via: bundestag.de/dokumente/textarchiv/2019/kw05-wehrbericht-589712
[9]M. Karnitschnig, Germany’s soldiers of misfortune, POLITICO 15 februari 2019, te raadplegen via: politico.eu/article/germany-biggest-enemy-threadbare-army-bundeswehr/
[10]A. Maier, Goed is wat nuttig is, De Groene Amsterdammer oktober 2019, nr. 43, te raadplegen via: groene.nl/artikel/goed-is-wat-nuttig-is
[11]M. Karnitschnig, The inconvenient truth about Ursula von der Leyen, POLITICO 7 februari 2019, te raadplegen via:
politico.eu/article/ursula-von-der-leyen-biography-career-inconvenient-truth/
[12]U. von der Leyen, Political guidelines for the next Commission (2019-2024) – “A Union that strives for more: My agenda for Europe”,16 July 2019 te raadplegen via:ec.europa.eu/commission/towards-new-commission_en
[13]O. Smith, New EU chief Ursula von der Leyen slaps down Macron amid shock fight for power in Brussels, EXPRESS 10 november 2019, te raadplegen via:
express.co.uk/news/world/1202295/European-Union-Macron-Merkel-Ursula-von-der-Leyen-latest
[14]DW, Von der Leyen: ‘Europe must learn the language of power’¸ DW 8 november 2019, te raadplegen via: dw.com/en/von-der-leyen-europe-must-learn-the-language-of-power/a-51172902
[15]B. van Slooten, Beloofde genderbalans in de Europese Commissie niet gehaald, NOS 10 november 2019, te raadplegen via:
nos.nl/artikel/2309783-beloofde-genderbalans-in-de-europese-commissie-niet-gehaald.html
[16]H. von der Burchard & D.M. Herszenhorn, Juncker criticizes von der Leyen over ‘European way of life’ commissioner, POLITICO 12 september 2019, te raadplegen via: politico.eu/article/jean-claude-juncker-criticizes-ursula-von-der-leyen-over-european-way-of-life-commissioner/
[17]Idem.
[18]J. Ferreira & S. Murray, The Brief: Fragmented politics – the new norm for Europe?, EURONEWS 7 november 2019, te raadplegen via:
euronews.com/2019/11/06/the-brief-fragmented-politics-the-new-norm-for-europe
